– Chúc mừng Giáo sư đã được bổ nhiệm làm thành viên mới của Hội đồng Giải thưởng VinFuture. Ông kỳ vọng gì khi tham gia HĐGT?

– Giáo sư Dutta: Tôi rất vinh dự khi được trở thành một phần của Hội đồng Giải thưởng VinFuture – nơi quy tụ những chuyên gia hàng đầu thế giới đến từ nhiều lĩnh vực. Với nền tảng liên ngành của mình, kết hợp kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực khoa học xã hội, công nghệ và kinh doanh, tôi sẽ chia sẻ ý kiến của mình để đóng góp trong quá trình chấm giải và lựa chọn những Chủ nhân Giải thưởng xứng đáng.

Như các thành viên Hội đồng khác, tôi có góc nhìn toàn cầu trong những lĩnh vực quan trọng. Tôi cam kết đóng góp tích cực vào quá trình lựa chọn và đưa ra quyết định, để tôn vinh những nhà đổi mới tiên phong xứng đáng nhất – những người sẽ định hình tương lai của nhân loại.

– Hướng nghiên cứu và chuyên môn của Giáo sư sẽ đóng góp như thế nào cho công việc của Hội đồng Giải thưởng VinFuture?

– Giáo sư Dutta: Tôi có kiến thức sâu rộng về công nghệ kỹ thuật số, với bằng tiến sĩ về khoa học máy tính, cùng với kinh nghiệm đa dạng về kinh doanh và khoa học xã hội. Bên cạnh đó, tôi từng đảm nhiệm những công việc có tính giao thoa giữa công nghệ và kinh doanh trong thời gian dài.

Trong 25 năm qua, công nghệ đã trở thành động lực quan trọng cho sự đổi mới xã hội trên toàn thế giới. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã phát triển hai chỉ số quốc tế được sử dụng rộng rãi: Chỉ số Đổi mới Toàn cầu (Global Innovation Index – GII) và Chỉ số Sẵn sàng Kết nối Mạng lưới (Network Readiness Index). Hai chỉ số này được sử dụng bởi hàng chục chính phủ trên toàn thế giới và có tác động đến chính sách đổi mới công nghệ ở nhiều quốc gia.

Khi tham gia Hội đồng Giải thưởng VinFuture, tôi sẽ mang đến những quan điểm độc đáo, kết hợp giữa công nghệ và kinh doanh – điều rất cần thiết cho hiện tại và tương lai. Tôi cũng sẽ chia sẻ những tiêu chuẩn học thuật và kiến thức thực tế từ kinh nghiệm trong ngành của mình. Tôi đã làm việc với nhiều tổ chức quốc tế, thực hiện nhiều chương trình đào tạo cho các lãnh đạo cấp cao, cũng như tư vấn cho nhiều chính phủ và tổ chức lớn trên thế giới.

Ngoài ra, tôi đã tham gia Hội đồng quản trị của ba công ty quốc tế lớn và một số công ty niêm yết nhỏ hơn, thậm chí còn thành lập một số doanh nghiệp đạt được thành công nhất định.

Bên cạnh đó, tôi có góc nhìn toàn cầu sâu sắc, do tôi lớn lên ở Ấn Độ, học tập và sinh sống ở Mỹ, châu Âu, châu Mỹ và châu Á, đồng thời làm việc với nhiều chính phủ và công ty trên toàn thế giới. Đây sẽ là thế mạnh của tôi trong các cuộc thảo luận của Hội đồng Giải thưởng VinFuture.

Giải thưởng VinFuture thúc đẩy khoa học và đổi mới sáng tạo

– Giáo sư nhận định thế nào về vai trò của các giải thưởng toàn cầu như Giải thưởng VinFuture trong thúc đẩy sáng tạo và tiến bộ khoa học? Và làm thế nào những giải thưởng như vậy truyền cảm hứng cho nhiều người trẻ theo đuổi sự nghiệp khoa học?

– Giáo sư Dutta: Theo tôi, các các giải thưởng có hai mục đích chính: vinh danh và truyền cảm hứng. Những người đã đạt được thành tựu tuyệt vời qua quá trình làm việc bền bỉ, không ngừng nỗ lực và cống hiến xứng đáng được ghi nhận.

Việc Giải thưởng VinFuture ghi nhận những thành tựu như vậy đã tạo nên các hình mẫu truyền cảm hứng, để từ đó các chuyên gia và sinh viên sẽ noi gương những người tiên phong.

Con người học hỏi bằng việc theo gương người khác, và chúng ta cũng được truyền cảm hứng từ những thành công của họ. Vì vậy, các giải thưởng không chỉ nhằm ghi nhận thành công của thế hệ hôm nay, mà quan trọng hơn là truyền cảm hứng cho thế hệ tương lai tiếp bước họ, thậm chí làm tốt hơn nữa.

– Giáo sư nhận định như thế nào về tầm quan trọng của việc hợp tác và nghiên cứu liên ngành để thúc đẩy đổi mới, tiến tới giải quyết những thách thức cấp bách nhất của nhân loại?

– Giáo sư Dutta: Để giải quyết những thách thức lớn, cần một cách tiếp cận tổng thể và có hệ thống, tích hợp nhiều quan điểm từ các chuyên ngành khác nhau. Cách tiếp cận đơn ngành là không đủ. Hầu như tất cả vấn đề quan trọng đều yêu cầu sự kết hợp đa ngành.

Tuy nhiên, việc triển khai các phương pháp tiếp cận đa chiều, toàn diện và có hệ thống cũng là một thách thức. Như đã đề cập trước đó, tôi có nền tảng kiến thức liên ngành về công nghệ và kinh doanh, đã hoàn thành chương trình tiến sĩ về khoa học máy tính và dành cả cuộc đời để học tập và giảng dạy về kinh doanh. Tôi hiểu rõ tầm quan trọng của việc bứt phá khỏi các ranh giới. Các giải thưởng toàn cầu như Giải thưởng VinFuture có thể giúp thúc đẩy sự hợp tác liên ngành, và giúp mọi người nhận thức đúng về tầm quan trọng của sự hợp tác đó.

Làn sóng đổi mới công nghệ

– Trong những năm tới, lĩnh vực nghiên cứu nào mà Giáo sư tin là có thể tạo ra tác động tích cực đáng kể cho nhân loại?

– Giáo sư Dutta: Có hai cách tiếp cận để xem xét tác động của công nghệ đối với nhân loại. Cách tiếp cận đầu tiên mang tính định hướng thị trường (market-driven). Nếu cần tìm giải pháp cho một vấn đề, bạn sẽ xem xét các công nghệ hiện có, những điều có thể thực hiện, và kết hợp chúng thành giải pháp phù hợp với thị trường, với mô hình kinh doanh, giá cả và các nhu cầu khác. Tôi gọi cách tiếp cận này là giải pháp và đổi mới để đáp ứng nhu cầu thị trường.

Cách tiếp cận thứ hai là tìm kiếm những giải pháp kỹ thuật chuyên sâu, dựa trên công nghệ và khoa học. Đây là lúc công nghệ và giải pháp ứng dụng mới được tạo ra.

Trong ấn phẩm Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm 2022, chúng tôi đã nghiên cứu những thách thức của quá trình đổi mới sáng tạo và dự đoán những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Chúng tôi nhận thấy hai làn sóng lớn đang xảy ra.

Một là làn sóng của cách mạng kỹ thuật số lần thứ hai. Chúng ta đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ theo cấp số nhân của công nghệ kỹ thuật số, kết hợp giữa kỹ thuật số với các ngành vật lý, sinh học. Quá trình sản xuất kỹ thuật số (digital manufacturing) đang trở nên số hóa hơn, sản xuất bồi đắp (additive manufacturing – AM), sản xuất 3D, các hệ thống sinh học đang trở nên số hóa hơn. Hiện đã có công nghệ CRISPR và các công nghệ chỉnh sửa gene khác. Đó đều là những thay đổi lớn đang diễn ra trước mắt chúng ta.

Làn sóng thứ hai là đổi mới công nghệ chuyên sâu và khoa học chuyên sâu (deep science), đang diễn ra trong các lĩnh vực công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu,… Về cơ bản, các nhà nghiên cứu có thể thay đổi và tái định hình nhiều thứ trên thế giới. Cuộc cách mạng kỹ thuật số thế hệ thứ hai sẽ tạo ra nhiều giải pháp mới và khả thi.

Theo tôi, quá trình đổi mới từ sự thúc đẩy phát triển công nghệ (technology-push innovation) sẽ có rất nhiều tiềm năng để giải quyết các thách thức quan trọng hiện nay. Nếu không tạo ra những giải pháp hướng đến thay đổi động lực tiêu dùng và lối sống, chúng ta sẽ khó có thể giải quyết được các vấn đề liên quan đến khí hậu, nhiên liệu hóa thạch, nhà ở giá cả phải chăng,…

Tuy nhiên, tôi cho rằng chúng ta khó có thể hoàn toàn thay thế sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch chỉ bằng năng lượng tái tạo, vì lĩnh vực này chưa phát triển đủ nhanh. Thay vì vậy, chúng ta có thể thay đổi thành phần của nhiên liệu hóa thạch và biến chúng thành nhiên liệu điện tử tổng hợp. Vì vậy, trong khi các giải pháp thúc đẩy thị trường và công nghệ đều cần được quan tâm, tôi cho rằng đổi mới công nghệ quan trọng hơn cả đối với tương lai chúng ta.

– Theo ông, tại sao thúc đẩy nghiên cứu khoa học và đổi mới ở các nước đang phát triển lại quan trọng? Các quốc gia này đang đối mặt với những thách thức nào? Chúng ta cần làm gì để giải quyết những thách thức như vậy? 

– Giáo sư Dutta: Các quốc gia đang phát triển phải đối mặt với vô số thách thức, trong đó có nhiều vấn đề tương tự nhau. Một mặt, họ cần phát triển kinh tế và tạo ra của cải nhằm cải thiện cuộc sống người dân. Mặt khác, họ phải thực hiện nhiệm vụ này một cách có trách nhiệm và bền vững. Điều này đòi hỏi khuôn khổ thể chế, các quy tắc và lối quản trị, cùng hệ thống xã hội phù hợp. Có thể nói các nền kinh tế đang phát triển phải đối mặt với tổ hợp thách thức đầy phức tạp.

Do đó, những giải thưởng toàn cầu như VinFuture sẽ kích thích đầu tư cho khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, đầu tư cho khoa học và công nghệ rất tốn kém, đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ về nhân tài và nguồn lực trong quá trình xây dựng nền khoa học công nghệ tiên tiến hàng đầu.

Nhóm các nước đang phát triển thường tập trung nhiều hơn vào các giải pháp đáp ứng nhu cầu thị trường (market pull), sử dụng công nghệ hiện hành, kết hợp chúng theo cách phù hợp để triển khai trong bối cảnh thị trường hiện tại, giống như điều tôi gọi là “đổi mới sáng tạo tiết kiệm” (frugal innovation). “Đổi mới sáng tạo tiết kiệm” về cơ bản không dựa trên các công nghệ mới. Thay vào đó, phương án này tận dụng công nghệ hiện có, triển khai với giá cả phải chăng, và phù hợp với thị trường địa phương.

Tuy nhiên, các nước mới nổi cần đầu tư nhiều hơn nữa vào khoa học chuyên sâu, công nghệ chuyên sâu, và làn sóng công nghệ kỹ thuật số tiếp theo nhằm hưởng lợi từ những cải tiến trong tương lai. Nếu thất bại, họ sẽ bị tụt lại phía sau, khoảng cách mở rộng thêm và càng khó thu hẹp.

– Giáo sư đánh giá thế nào về tầm quan trọng của việc đầu tư cho nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, cũng như vai trò của các giải thưởng như Giải thưởng VinFuture trong nỗ lực này?

– Giáo sư Dutta: Đổi mới sáng tạo đang là một xu hướng toàn cầu, và nhân tài xuất hiện ở khắp nơi trên thế giới. Ngay cả những công ty và tổ chức hàng đầu về đổi mới ở các nền kinh tế phát triển cũng cần thu hút nhân tài từ các quốc gia đang phát triển và thị trường mới nổi. Thông điệp tôi muốn truyền tải là “Hãy suy nghĩ và tận dụng nguồn lực toàn cầu”. Để đạt được điều này, chúng ta cần đầu tư vào khoa học và công nghệ chuyên sâu, hiểu rõ nhu cầu của thị trường địa phương. Nếu không, sẽ rất khó để tạo ra các giải pháp phù hợp.

Giải thưởng VinFuture và các giải thưởng tương tự có ý nghĩa quan trọng, vì chúng ghi nhận tầm quan trọng của các cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tại các thị trường mới nổi. Hầu hết các giải thưởng khoa học lớn thường được trao ở các nền kinh tế phát triển. Do đó, một giải thưởng toàn cầu với giá trị lớn đến từ Việt Nam – một nền kinh tế mới nổi – có ý nghĩa rất lớn. Điều này chứng tỏ với thế giới rằng các nền kinh tế mới nổi là đối tác bình đẳng trong cuộc chơi đổi mới sáng tạo.

Tôi hy vọng Giải thưởng VinFuture sẽ tạo động lực, truyền cảm hứng cho các nhà phát minh và nhà khoa học tại các thị trường mới nổi. Tôi cũng hy vọng Giải thưởng VinFuture sẽ nâng cao vị thế và tầm quan trọng của các thị trường mới nổi trong công cuộc đổi mới toàn cầu, khuyến khích các nhà khoa học ở các nước đang phát triển tạo ra thế hệ công nghệ tiếp theo và những giải pháp sáng tạo mới.

Cover photo by Financial Times