MC: Với kinh nghiệm sâu rộng trong nghiên cứu kiểm soát thuốc lá, bà đã chứng kiến lĩnh vực này phát triển như thế nào, đặc biệt là trong việc quy định và ngăn ngừa sử dụng thuốc lá ở giới trẻ?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Trong những năm tôi làm việc trong lĩnh vực nghiên cứu kiểm soát thuốc lá, tôi đã chứng kiến một sự thay đổi đáng kể, đặc biệt là khi nói đến việc bảo vệ giới trẻ. Tỷ lệ hút thuốc ở Úc đã giảm từ gần 30% xuống còn dưới 10%. Song thành công này không đến trong một sớm một chiều. Nó đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện: cấm hút thuốc nơi công cộng và quảng cáo thuốc lá, thay đổi bao bì và thực hiện các chiến dịch y tế.
Sự phổ biến gần đây của thuốc lá điện tử, đặc biệt là trong giới trẻ, đã trở thành một mối lo ngại. Mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá giảm, việc tiêu thụ nicotine lại tăng lên đáng kể, tạo ra một thách thức mới về sức khỏe cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, chúng tôi đã thực hiện các quy định nghiêm ngặt, khiến giới trẻ khó tiếp cận các sản phẩm thuốc lá điện tử hơn. Chúng không còn được bán trong các cửa hàng tiện lợi; giờ đây bạn cần có đơn thuốc từ hiệu thuốc và chỉ sử dụng chúng để cai thuốc lá.
MC: Các nghiên cứu của bà thường tập trung nhiều vào sự tương tác giữa Internet, quảng cáo và kiểm soát thuốc lá. Bà đánh giá như thế nào về vai trò của các nền tảng số toàn cầu trong việc thúc đẩy cũng như chống lại việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá và thuốc lá điện tử?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Cách chúng ta sử dụng phương tiện truyền thông đã thay đổi đáng kể trong thập kỷ vừa qua. Chúng ta đã chuyển từ xem TV cùng gia đình sang sử dụng các nền tảng trực tuyến một mình và bị phụ thuộc nhiều vào mạng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích về giải trí và kết nối, các nền tảng này đang bị lợi dụng bởi ngành công nghiệp thuốc lá để tiếp cận giới trẻ.
Chúng ta chứng kiến việc hút thuốc được tô vẽ hào nhoáng trong các chương trình truyền hình ), những người nổi tiếng quảng bá thuốc lá và thuốc lá điện tử, và thậm chí chính ngành công nghiệp thuốc lá cũng sử dụng mạng xã hội để truyền thông thương hiệu và gây ảnh hưởng đến các chính sách. Họ đang cố tạo ra ấn tượng rằng mình đã thay đổi, không còn là một công ty tồi như trước.
Tôi rất vui vì Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới đã nhận ra vấn đề này. Các hướng dẫn gần đây kêu gọi các quốc gia giải quyết vấn đề quảng bá thuốc lá trên các phương tiện truyền thông xuyên biên giới, bao gồm cả internet và nền tảng kỹ thuật số. Chúng ta cần đảm bảo rằng luật quảng cáo thuốc lá theo kịp thời đại và bao quát được cả những hình thức truyền thông mới hiện đang rất thu hút giới trẻ.
MC: Ngành công nghiệp thuốc lá từ lâu đã được biết đến với các chiến lược marketing nhằm lách luật. Bà đánh giá thế nào về ảnh hưởng của các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân lên sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh kiểm soát thuốc lá hiện đại, và đâu là những cách hiệu quả nhất để chống lại những ảnh hưởng này?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Ngành công nghiệp thuốc lá có lịch sử lâu dài về marketing sai lệch và có những biện pháp để lách luật. Giờ đây, họ đang cố gắng thay đổi hình ảnh của mình, thừa nhận những lời nói dối trong quá khứ về chứng nghiện thuốc lá và tác hại, đồng thời tuyên bố tập trung vào các sản phẩm “giảm tác hại” như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Tuy nhiên, về cơ bản đây là “rượu cũ bình mới”. Các bằng chứng khoa học ủng hộ cho những sản phẩm này thực sự rất ít. Mặc dù thuốc lá điện tử có thể có tác dụng đối với một nhóm nhỏ những người hút thuốc đang cố gắng cai thuốc, nhưng vẫn còn nhiều lựa chọn khác.
Chúng ta không thể bị lừa rằng đây là một ngành công nghiệp mới. Đó là cùng một ngành, bán nicotine cho giới trẻ và kiếm lời từ chứng nghiện thuốc lá. Điều quan trọng là chúng ta phải loại bỏ ngành công nghiệp thuốc lá khỏi chính sách và chương trình y tế công cộng nếu chúng ta muốn nuôi dưỡng một thế hệ không thuốc lá và không nicotine.
MC: Bà có thể cung cấp một cái nhìn tổng quan ngắn gọn về các điểm chính mà bà sẽ thảo luận trong bài trình bày của mình tại sự kiện InnovaConnect không?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Ở Úc, chúng tôi đã chứng kiến sự gia tăng rõ rệt việc sử dụng vape và thuốc lá điện tử trong giới trẻ, nhưng chúng tôi thiếu dữ liệu trả lời cho câu hỏi “tại sao” và “làm thế nào”. Chúng tôi cần thông tin để xây dựng chính sách hiệu quả.
Nghiên cứu của chúng tôi đã cho thấy một tín hiệu đáng báo động: ngay cả những thanh thiếu niên 14 tuổi cũng thấy việc mua vape cực kỳ dễ dàng. Chúng rẻ, nhiều hương vị, dùng một lần và dễ mua. Những bạn trẻ có quan điểm tiêu cực về việc hút thuốc, vì các bạn lớn lên và chứng kiến giá thuốc lá cao, cảnh báo bằng hình ảnh xấu xí và không có quảng cáo rộng rãi. Vape được khắc hoạ là một thứ gì đó khác biệt, một thứ gì đó “ngầu” và có vẻ an toàn.
Việc dễ dàng tiếp cận là một mối lo ngại lớn. Nếu trẻ 14 tuổi có thể dễ dàng mua các sản phẩm gây nghiện thì rõ ràng chính sách của chúng ta đang thất bại. Chúng tôi nhận ra rằng chúng tôi cần loại bỏ những sản phẩm này khỏi các cửa hàng mà giới trẻ thường xuyên lui tới và đảm bảo rằng chúng chỉ tiếp cận một nhóm nhỏ những người hút thuốc trưởng thành, những người thực sự có thể hưởng lợi.
MC: Nghiên cứu Generation Vape mang đến những hiểu biết vô giá về hành vi sử dụng vape trong giới trẻ Úc. Liệu có bất kỳ mô hình hoặc xu hướng nào trong giới trẻ gây bất ngờ không, và bạn nghĩ chúng có thể diễn ra ở các quốc gia khác, chẳng hạn như Việt Nam như thế nào?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Nghiên cứu Generation Vape đã giúp nhiều người vỡ lẽ ra nhiều vấn đề. Khi chúng tôi bắt đầu hai năm trước, phần lớn các bậc phụ huynh không biết gì về vape. Họ không biết nhiều về thiết bị, tác hại tiềm ẩn hoặc ai là đối tượng sử dụng chúng. Trong khi đó, các bạn trẻ lại có nhiều thông tin hơn. Các bậc cha mẹ phải cố gắng tìm hiểu những thiết bị lạ này và lý do tại sao con cái lại bị chúng thu hút.
Điều thú vị là các giáo viên đã nhận thức được vấn đề này. Họ thấy giới trẻ sử dụng vape trong trường học và là những người đầu tiên gióng lên hồi chuông cảnh báo. Họ trở thành những đồng minh quý giá trong nỗ lực giải quyết vấn đề của chúng tôi.
Khi chúng tôi thực hiện nhiều chiến dịch giáo dục hơn về tác hại của vape, chúng tôi đã thấy một sự thay đổi tích cực. Ban đầu, những người trẻ tuổi không thấy lý do gì để bỏ thuốc, và tin rằng vape là vô hại. Nhưng giờ đây, ngày càng có nhiều người muốn bỏ thuốc. Họ lo lắng về sự phụ thuộc và không muốn bị kiểm soát bởi chứng nghiện thuốc.
Chúng tôi đã nghe những câu chuyện từ một số người trẻ rằng họ thực sự giấu một chiếc vape dưới gối vào ban đêm để khi thức dậy có thể hút một hơi. Và không ai muốn bị kiểm soát bởi chứng nghiện thuốc, những người trẻ tuổi không muốn thứ mà họ nghĩ là vui vẻ và vô hại lại kiểm soát cuộc sống của họ.
Thật vui khi thấy những người trẻ tuổi nhận ra những rủi ro và muốn thoát khỏi thuốc lá điện tử. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của các chiến dịch giáo dục và nâng cao nhận thức trong việc chống lại “đại dịch” vape. Nghiên cứu Generation Vape đã đóng một vai trò then chốt trong việc định hình các mô hình vape của Úc năm 2024.
MC: Generation Vape đã đóng một vai trò then chốt trong việc định hình các điều luật về vape của Úc năm 2024. Những bài học nào từ nghiên cứu này có thể được áp dụng cho các nước đang phát triển, nơi khung pháp lý xung quanh thuốc lá điện tử vẫn còn yếu?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Có nhiều cách tiếp cận khác nhau mà các quốc gia có thể thực hiện để kiểm soát thuốc lá điện tử. Một số quốc gia lựa chọn cấm hoàn toàn, thừa nhận tác hại tiềm ẩn và thiếu bằng chứng về tác dụng cai thuốc lá. Điều này phù hợp nếu có sự ủng hộ về mặt chính trị và công chúng.
Những quốc gia khác coi vape là hàng tiêu dùng, dẫn đến tỷ lệ sử dụng vape cao ở giới trẻ. Đây là một con đường mà tôi cật lực khuyên không nên đi, vì những hậu quả tiêu cực mà chúng ta đã thấy với thuốc lá.
Úc tìm kiếm một chính sách trung gian. Chúng tôi nhận ra rằng vape có thể giúp một số người bỏ thuốc lá, nhưng không nên dễ dàng tiếp cận với giới trẻ. Do đó, Úc triển khai mô hình chỉ bán tại hiệu thuốc với các hạn chế mua hàng nghiêm ngặt.
Một bài học quan trọng cho các quốc gia khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, nơi các quy định về thuốc lá điện tử vẫn đang phát triển, là liên kết nghiên cứu và chính sách ngay từ đầu. Chúng tôi đã thiết kế nghiên cứu Generation Vape với sự tham gia của các nhà hoạch định chính sách, đảm bảo phản hồi theo thời gian thực và các quyết định dựa trên bằng chứng. Điều này đã dẫn đến sự thay đổi có tác động trong vòng hai năm.
Tôi lo ngại về những quốc gia như Việt Nam, nơi có rất ít hạn chế về vape. Đó là một vấn đề đang gia tăng có thể làm mất đi sự tiến bộ trong kiểm soát thuốc lá. Bản thân việc vape có hại, đặc biệt là đối với những người không hút thuốc và có thể dẫn đến hút thuốc. Điều quan trọng là phải hành động ngay bây giờ để bảo vệ những người trẻ tuổi và ngăn chặn một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng mới.
MC: Công việc của bà đã có tác động to lớn đến việc kiểm soát thuốc lá và sức khỏe cộng đồng. Điều gì truyền cảm hứng cho bà tiếp tục cuộc chiến này và bà có thông điệp gì gửi đến thế hệ các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách tiếp theo đang nỗ lực chống lại tác hại của thuốc lá và vape?
Phó Giáo sư Becky Freeman: Thật đáng kinh ngạc khi chúng ta cho phép bán một sản phẩm làm tổn hại đáng kể đến sức khỏe của những người sử dụng lâu dài, ngay bên cạnh những nhu yếu phẩm hàng ngày như bánh mì và sữa. Điều đó thật sự không thể chấp nhận đối với tôi. Đó chính là lý do tại sao tôi tham gia cuộc chiến này.
Tôi không muốn thấy nhiều gia đình hơn nữa bị tan vỡ bởi ngành công nghiệp thuốc lá. Tôi không muốn thấy thêm nhiều người nghiện ngập và tử vong vì một sản phẩm được bán dưới những lời quảng cáo sai sự thật, được hỗ trợ bởi một ngành công nghiệp kiếm lời bằng cái giá là mạng sống con người.
Đối với những người trẻ tuổi đang cân nhắc sự nghiệp nghiên cứu, hãy nhớ rằng nó không chỉ là áo blouse trắng và ống nghe. Bạn có thể nghiên cứu về cộng đồng, môi trường và các ảnh hưởng từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân lên sức khỏe. Đó là một lĩnh vực thú vị với tiềm năng to lớn. Tôi hy vọng nhiều nhà nghiên cứu trẻ hơn sẽ tham gia cùng chúng tôi trong cuộc chiến này.
